9. Psychologia rozwojowa

adenarche

dojrzewanie nadnerczy; zwiększone wydzielanie androgenów kory nadnerczy w okresie poprzedzającym dojrzewanie

akomodacja

zmiana schematu poznawczego przez dostosowanie schematów w celu wprowadzenia nowych informacji, różnych od dotychczasowych doświadczeń; następuje tworzenie nowych schematów poznawczych

asymilacja

zmiana schematu poznawczego poprzez dodanie informacji podobnych do tych, które osoba już zna, tzn. dodanie informacji do istniejącego schematu poznawczego

autorytarny styl wychowania

rodzice kładą nacisk na podporządkowanie, posłuszeństwo i przestrzeganie zasad; często ich postawy są usztywnione i nie okazują dziecku zbyt wiele czułości

bezpieczna baza

obecność rodzica, która daje niemowlęciu/małemu dziecku poczucie bezpieczeństwa w czasie, gdy ono eksploruje otoczenie

bezpieczny wzorzec przywiązania

opiekun stanowi dla dziecka bezpieczną bazę, dzięki której może ono prowadzić eksplorację otoczenia i otrzymywać pomoc w trudnej sytuacji

drugorzędowe cechy płciowe

fizyczne objawy dojrzewania płciowego, zmiany cielesne (sylwetki i głosu)

egocentryzm

trudność w przyjęciu punktu widzenia innych osób; występuje u dzieci w przedoperacyjnym stadium rozwoju

empatia kognitywna

zdolność do spojrzenia na problem z perspektywy innych ludzi i do przejmowania się ich losem

etapy rozwoju moralnego

koncepcja zaproponowana przez Kohlberga; według niej ludzie przechodzą przez trzy etapy rozwoju moralnego: moralność przedkonwencjonalną, konwencjonalną i postkonwencjonalną

gonadarche

dojrzewanie gruczowó

lękowo-ambiwalentny (lękowo-oporny) wzorzec przywiązania

dziecko z jednej strony stale upewnia się o obecności rodzica i gwałtownie protestuje w przypadku możliwości rozstania, z drugiej – okazuje gniew i opór, gdy rodzic próbuje wejść z nim w interakcję

lękowo-unikający wzorzec przywiązania

charakteryzuje się brakiem reakcji dziecka na działania rodzica; rodzic nie jest dla dziecka bezpieczną bazą; jeśli rodzic odchodzi, dziecko nie wykazuje niepokoju; po powrocie rodzica długo nie okazuje pozytywnej reakcji

motoryka duża

sprawność fizyczna całego ciała wykorzystywana podczas poruszania się (np. utrzymywanie równowagi)

motoryka mała

sprawność ruchowa rąk w zakresie koordynowania czynności wymagających precyzji, z wykorzystaniem koordynacji oko-ręka (np. chwytanie zabawki)

niezaangażowany styl wychowania

rodzice są obojętni i niezaangażowani, czasem określa się ich jako zaniedbujących; nie spełniają potrzeb dziecka i mają wobec niego stosunkowo niewiele wymagań

okres wrażliwy (okres krytyczny)

okres w rozwoju prenatalnym, w którym rozwijają się określone narządy i układy

opieka prenatalna

opieka medyczna nad kobietą w ciąży, w czasie której monitoruje się zdrowie jej i płodu

permisywny styl wychowania

rodzice stawiają dziecku niewiele wymagań; rzadko są konsekwentni; okazują dziecku troskę i miłość, są bardziej przyjaciółmi niż rodzicami

pierwszorzędowe cechy płciowe

gonady: jajniki u kobiet, jądra u mężczyzn

podejście normatywne

badanie rozwoju z wykorzystaniem norm lub przeciętnego wieku, w którym większość dzieci osiąga określone etapy rozwoju (kamienie milowe)

rozwój ciągły

pogląd, zgodnie z którym rozwój jest procesem kumulacyjnym: stopniowym doskonaleniem posiadanych umiejętności

rozwój fizyczny

zmiany zachodzące w ciele i mózgu, włącznie z rozwojem zmysłów i motoryki

rozwój poznawczy

dziedzina psychologii rozwojowej zajmująca się uczeniem się, uwagą, pamięcią, językiem, myśleniem, wnioskowaniem i kreatywnością

rozwój psychoseksualny

zaproponowany przez Freuda proces, w którym zaspokajanie popędów skupia się na różnych strefach erogennych w miarę jak człowiek przechodzi przez kolejne z pięciu faz życia

rozwój psychospołeczny

rozwój sfery emocji, osobowości i relacji społecznych człowieka

rozwój skokowy

pogląd, zgodnie z którym rozwój przebiega określonymi etapami zachodzącymi w określonym wieku

schemat poznawczy

(konstrukt – model myślowy), pojęcie używane, by pomagać w kategoryzowaniu i interpretowaniu informacji

spermarche

pierwszy męski wytrysk (polucja), występuje ok. 13.-14. roku życia

stałość reprezentacji obiektu

świadomość, że nawet jeśli coś znika z pola widzenia, to nadal istnieje

temperament

wrodzone cechy mające wpływ na to, jak myślimy, zachowujemy się i reagujemy na bodźce ze środowiska

teoria selektywności socjoemocjonalnej

teoria, według której z wiekiem mamy coraz mniej przyjaciół i społecznego wsparcia, ale więzi, które pozostają, są równie silne, jeśli nie silniejsze niż w młodszym wieku

teratogen

biologiczny, chemiczny lub fizyczny czynnik środowiskowy uszkadzający zarodek lub płód

zdezorganizowany wzorzec przywiązania

w konfrontacji z rodzicem dziecko zachowuje się niespójnie; ten styl przywiązania widuje się najczęściej u dzieci doświadczających przemocy